Ασθένειες του γόνου στο μελίσσι: Ασκοσφαίρωση και όλες οι μορφές σήψης

Καθαρό σύμπτωμα ασκοσφαίρωσης στο μελίσσι

Ασκοσφαίρωση
Γνωστή και σαν κιμωλίαση ή ασβεστώδης γόνος. Οφείλεται στον μύκηταAscosphaera apis, που προσβάλλει το γόνο εργάτριας, βασίλισσας, κηφήνα στο στάδιο της προνύμφης ηλικίας άνω των τριών ημερών. Ο μύκητας αυτός απορροφά τις θρεπτικές ουσίες της προνύμφης. Η μόλυνση γίνεται από σπόρια που βρίσκονται στην τροφή. Αυτά βλαστάνουν στο πίσω μέρος τους στομαχιού, οι μυκηλιακές υφές απλώνονται σε 48 ώρες σε όλα τα όργανα του σώματος της προνύμφης που πεθαίνει, εξαιτίας της μηχανικής ρήξης ζωτικών οργάνων και ιστών του σώματός της, του θρεπτικού ανταγωνισμού που δέχεται από τον μύκητα, καθώς και από τοξίνες του μύκητα.


Η νεαρή προνύμφη στεγνώνει και γίνεται σκληρή σαν κιμωλία. Τα άσπρα υφάδια που απλώνει ο μύκητας μέσα και πάνω στο σώμα της προνύμφης έχουν δύο γένη, αρσενικό και θηλυκό. Αν στην ίδια προνύμφη υπάρξουν και τα δύο γένη, καθώς τα υφάδια της περιπλέκονται, σχηματίζουν ειδικά όργανα αναπαραγωγής που καταλήγουν στο σχηματισμό καρπών, μέσα στους οποίους κλείνονται χιλιάδες σπόροι με τους οποίους μεταδίδεται ο μύκητας. Αυτοί οι καρποί λέγονται κύστεις, έχουν χρώμα μαυροπράσινο, σκεπάζουν ολόκληρο το σώμα της προνύμφης και το κάνουν να φαίνεται μαύρο. Μια μαύρη προνύμφη μπορεί να περιέχει και 100.000.000 σπόρους και είναι αυτή που μολύνει και το μελίσσι, αλλά και το περιβάλλον με τους σπόρους που ξεχύνονται όταν σπάσουν οι κύστεις. Αν στην προνύμφη αναπτυχθεί υφάδι ενός μόνο γένους, τότε δε δημιουργούνται κύστεις. Η προνύμφη αυτή παραμένει άσπρη και είναι στείρα. Δεν μεταδίδει την ασθένεια γιατί δεν έχει σπόρους.

Οι σπόροι είναι ανθεκτικοί. Μπορούν να ζήσουν μέχρι και 15 χρόνια στις μουμιοποιημένες προνύμφες. Επειδή οι κύστεις σπάζουν εύκολα, καθώς οι μέλισσες προσπαθούν να πετάξουν έξω από την κυψέλη τις πεθαμένες προνύμφες, μολύνουν με χιλιάδες σπόρους, τους οποίους στη συνέχεια διασκορπίζουν μέσα στην κυψέλη και μολύνουν τις άλλες μέλισσες, το γόνο και τις τροφές, τη γύρη και το μέλι. Μεταφέρονται από μελίσσι σε μελίσσι με τον άνεμο, το νερό, το μελισσοκομικό υλικό.

Παράγοντες που ευνοούν την ασθένεια είναι:

α) Βροχερή και υγρή άνοιξη, ξηρό καλοκαίρι με υψηλές θερμοκρασίες.
β) Συχνές επιθεωρήσεις την άνοιξη, χειρισμοί που έχουν σαν αποτέλεσμα την πτώση της θερμοκρασίας του γόνου. Πρόωροι χωρισμοί μελισσιών, σμηνουργία, αδύνατα μελίσσια.
γ) Κακός αερισμός.
δ) Άσκοπη χρήση αντιβιοτικών.
ε) Γενετικοί παράγοντες. Υπάρχουν μελίσσια που δεν απομακρύνουν τις μουμιοποιημένες προνύμφες τόσο γρήγορα.
στ) Διαρκής τροφοδοσία με σιρόπι, υποκατάστατα γύρης, ξινισμένα μέλια και μελισσοτροφές.
ζ) Παραμονή μαύρων παλιών κηρήθρων στην κυψέλη.

Συμπτώματα

Μουμιοποιημένες προνύμφες στη είσοδο και τη βάση της κυψέλης. Γόνος διάσπαρτος, βαθουλωμένα σφραγίσματα. Κελιά με μικρές τρύπες και άλλα ανοιχτά που περιέχουν μουμιοποιημένες προνύμφες.

Θεραπεία: Η αντιμετώπιση της αρρώστιας είναι δύσκολη. Ο μελισσοκόμος πρέπει:

• Να διατηρεί δυνατά μελίσσια.
• Να απομακρύνει τις μουμιοποιημένες προνύμφες από την είσοδο της κυψέλης.
• Να απομακρύνει - ανανεώνει τις παλιές μαύρες κηρήθρες.
• Να αντικαθιστά τις βασίλισσες με νέες από βασιλοτροφία με μελίσσια που δεν προσβάλλονται από την αρρώστια.
• Το μελισσοκομικό υλικό να απολυμαίνεται με φλόγιστρο, χλωρίνη ή σόδα. Κηρήθρες που έχουν προσβληθεί βαριά καίγονται.
• Να αποφεύγονται συχνές και μακρές επιθεωρήσεις και επεμβάσεις νωρίς την άνοιξη.
• Να αερίζεται η κυψέλη και να απομακρύνεται η υγρασία από αυτήν

Καθαρό σύμπτωμα αμερικάνικης σήψης στο μελίσσι

Αμερικάνικη Σηψιγονία
Οφείλεται στο βακτήριο Bacillus larval που προσβάλλει το γόνο των μελισσών. Οι προνύμφες μολύνονται όταν μαζί με την τροφή τους πάρουν και σπόρους του βακτηρίου. Οι σπόροι βλαστάνουν στο στομάχι τους, μετακινούνται στο σώμα τους, πολλαπλασιάζονται και σπορογονούν. Προνύμφες μεγαλύτερες των τριών ημερών προσβάλλονται δυσκολότερα, γιατί με τα περιττώματά τους απομακρύνεται μεγάλος αριθμός σπόρων.

Οι σπόροι του βακτηρίου είναι ανθεκτικοί στην ξηρασία, τη θέρμανση, τα αντιβιοτικά και τα χημικά μέσα. Επιβιώνουν στην κυψέλη, στα μελισσοκομικά εφόδια και στο περιβάλλον για αρκετά χρόνια και αποτελούν πηγή μόλυνσης στο μελίσσι, αλλά και στα άλλα μελίσσια του μελισσοκομείου, καθώς και των γειτονικών μελισσοκομείων. Η αρρώστια μεταδίδεται από τις καθαρίστριες μέλισσες, οι οποίες προσπαθώντας να απομακρύνουν τις μολυσμένες προνύμφες, μολύνονται και οι ίδιες και όταν μετατραπούν σε παραμάνες μολύνουν την τροφή των προνυμφών. Με την παραπλάνηση των μελισσών, τη λεηλασία αλλά και τις μελισσοκομικές δραστηριότητες (ανταλλαγή πλαισίων, συνενώσεις κ.λπ.) οι σπόροι μεταφέρονται από μελίσσι σε μελίσσι. Η σμηνουργία μπορεί να μεταφέρει την αρρώστια σε άλλη περιοχή.

Η Αμερικάνικη Σηψιγονία παρουσιάζεται όλες τις εποχές του έτους, ιδίως το καλοκαίρι, όταν σταματά η νεκταροέκκριση και υπάρχει έντονη τάση λεηλασίας. Παράγοντες που ευνοούν την αρρώστια είναι εκείνοι που ευνοούν την εξασθένιση του μελισσιού, όπως απώλεια μελισσών από φυτοφάρμακα, κακή βασίλισσα, διακοπή νεκταροέκκρισης.

Συμπτώματα:
α) Βαθύ καφέ χρώμα κηρήθρων, διάσπαρτος γόνος, βυθισμένα σφραγίσματα γόνου με μια μικρή τρύπα σε ορισμένα από αυτά.

β) Σαπισμένη προνύμφη στα σφραγισμένα κελιά, που σχηματίζει μια κολλώδη ελαστική ίνα. Αργότερα μεταβάλλεται σε λέπι που δεν μπορούν εύκολα οι μέλισσες να το απομακρύνουν. Έχει χαρακτηριστικά άσχημη οσμή.

γ) Η προβοσκίδα μερικών από τις νεκρές προνύμφες είναι κολλημένη στην εσωτερική επιφάνεια του κελιού.

Αντιμετώπιση της αρρώστιας

• Απομακρύνονται από νεαρά μελίσσια
• Όσα έχουν προσβληθεί βαριά θανατώνονται
• Αφαιρούνται τα πλαίσια με προσβεβλημένο γόνο από μελίσσια που βρίσκονται στο αρχικό στάδιο.
• Καίγονται κηρήθρες και πλαίσια από προσβεβλημένα μελίσσια, απολυμαίνονται με φλόγιστρο οι κυψέλες.
• Δεν μεταφέρονται άρρωστα μελίσσια μαζί με τα υγιή στις ανθοφορίες.
• Πριν συνενωθούν τα μελίσσια εξετάζονται προσεχτικά.
• Καλή απολύμανση μελισσοκομικών εργαλείων.

Καθαρό σύμπτωμα ευρωπαικής σήψης στο μελίσσι

Ευρωπαϊκή Σηψιγονία
Οφείλεται στο βακτήριο Streptococcus pluton που προσβάλλει προνύμφες μικρής ηλικίας. Βρίσκονται και άλλα βακτήρια στις προσβλημένες προνύμφες, χωρίς αυτά να αποτελούν τα παθογόνα αίτια της αρρώστιας.

Στην Ευρωπαϊκή Σηψιγονία οι προνύμφες προσβάλλονται σε ηλικία μικρότερη των 48 ωρών. Το παθογόνο αίτιο πολλαπλασιάζεται στο μεσαίο έντερο της προνύμφης, καταστρέφει την περιτροφική μεμβράνη και προσβάλλει το επιθήλιο του εντέρου. Οι μέλισσες εντοπίζουν και απομακρύνουν τις προσβεβλημένες προνύμφες στο αρχικό στάδιο, πριν τα συμπτώματα της αρρώστιας γίνουν ορατά. Προσβάλλονται και προνύμφες μεγαλύτερης ηλικίας χωρίς να παρουσιάσουν συμπτώματα της αρρώστιας, λόγω της ποσότητας τροφής που πρόλαβαν να πάρουν τις πρώτες ημέρες της ζωής τους. Οι προνύμφες που έχουν προσβληθεί έχουν κίτρινη απόχρωση και πεθαίνουν πριν από το σφράγισμα του κελιού. Μερικές μπορεί να φθάσουν στο στάδιο της ακμαίας μέλισσας, που όμως θα είναι μικρότερες από τις υγιείς και φορείς του μικροβίου.

Η εξάπλωση της αρρώστιας στο μελίσσι γίνεται από τις καθαρίστριες μέλισσες που μολύνονται, καθώς απομακρύνουν τις άρρωστες προνύμφες και καθαρίζουν τα κελιά του γόνου. Μεταδίδεται ακόμη από τις ακμαίες μέλισσες που προσβλήθηκαν στο στάδιο της ανάπτυξής τους. Αυτές ενηλικιώνονται πρώιμα και μετατρέπονται πιο γρήγορα σε συλλέκτριες. Αυτό τις απομακρύνει από το γόνο και προφυλάσσει το μελίσσι από επιδείνωση της αρρώστιας.

Η παραπλάνηση συλλεκτριών και η λεηλασία, όπως και το μολυσμένο μελισσοκομικό υλικό, βοηθούν στη μετάδοση της αρρώστιας από άρρωστα σε υγιή μελίσσια. Η αρρώστια εκδηλώνεται συνήθως μεταξύ Μαΐου - Αυγούστου, όταν την ευνοούν κατάλληλες συνθήκες. Το βακτήριο μπορεί να βρίσκεται για μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα στο μελίσσι, χωρίς να προκαλεί φανερά συμπτώματα.

Η αρρώστια ευνοείται από:
α) τη συχνή χρήση αντιβιοτικών
β) την απότομη μείωση πληθυσμού λόγω δηλητηρίασης από φυτοφάρμακα, σμηνουργία, διακοπή της ωοτοκίας κ.α.
γ) την περιορισμένη νεκταροέκκριση.

Συμπτώματα: Η αρρώστια εκδηλώνεται στον ασφράγιστο γόνο.

Οι προνύμφες που προσβάλλονται χάνουν το λαμπερό μαργαριταρώδες χρώμα τους. Έχουν ελαφριά κίτρινη απόχρωση, έντονα ορατές τραχείες και αλλάζουν θέση στο κελί τους.

Η προνύμφη πεθαίνει, σαπίζει και γίνεται μια καστανή, ρευστή μάζα. Προοδευτικά αποξηραίνεται και μεταβάλλεται σε λέπι που απομακρύνεται εύκολα από τις μέλισσες.

Γόνος διάσπαρτος με καλύμματα βαθουλωμένα που έχουν μικρές τρύπες.

Αντιμετώπιση της αρρώστιας: Σε περίπτωση που το μελίσσι προσβληθεί ελαφρά αυτοθεραπεύεται. Ο μελισσοκόμος μπορεί να βοηθήσει με τα εξής μέτρα:

• Μεταφορά των μελισσιών σε καλές ανθοφορίες.
• Απομάκρυνση - καταστροφή προσβλημένων κηρήθρων.
• Συχνή απολύμανση κυψελών και κηρήθρων.
• Δημιουργία δυνατών μελισσιών με συνενώσεις, διεγερτική τροφοδότηση, αντιμετώπιση άλλων ασθενειών και εχθρών κ.λπ.
• Αντικατάσταση της βασίλισσας. Η προσωρινή διακοπή του γόνου βοηθά το μελίσσι να απαλλαγεί από τις προσβλημένες προνύμφες.

Σακκόμορφη Σηψιγονία
Η αρρώστια αυτή του γόνου οφείλεται σε ιό. Ο ιός αυτός πολλαπλασιάζεται στους ιστούς της προνύμφης, καταστρέφει τους υποδερμικούς αδένες και την εμποδίζει να αποβάλλει το τελευταίο δερμάτιο. Πεθαίνει στο κλειστό κελί. Ο ιός ζει περισσότερο από ένα μήνα στο νεκρό γόνο, ενώ στα προϊόντα της μέλισσας καταστρέφεται στους 60 βαθμούς Κελσίου για 15 λεπτά. Ο ιός πολλαπλασιάζεται και στις ακμαίες μέλισσες χωρίς να προξενεί βλάβες. Αυτές μολύνονται στην προσπάθειά τους να απομακρύνουν τις μολυσμένες προνύμφες. Σε 24 ώρες από την αρχική προσβολή, ο ιός μεταφέρεται στους υποφαρυγγικούς αδένες, από εκεί στο βασιλικό πολτό και στη συνέχει στις προνύμφες. Οι προσβλημένες νεαρές μέλισσες μετατρέπονται πρόωρα σε συλλέκτριες και έτσι αποφεύγεται η επιμόλυνση μεγάλου αριθμού προνυμφών.

Η αρρώστια μεταδίδεται: με την τροφάλλαξη, την παραπλάνηση, τις συνενώσεις, τη μεταφορά πλαισίων, τις τροφοδοτήσεις με μολυσμένο μέλι. Η αποξηραμένη προνύμφη (λέπι) δεν μεταδίδει την αρρώστια.

Συμπτώματα:

• Διάσπαρτος γόνος με μικρές τρύπες στα βυθισμένα καλύμματα των κελιών.
• Η προνύμφη πεθαίνει, πριν προλάβει να μεταμορφωθεί.
• Η νεκρή προνύμφη παραμένει στο κελί όρθια με το κεφάλι ανασηκωμένο προς τα πάνω. Το δέρμα της είναι σκληρό, αποχωρίζεται από τους ιστούς, και μεταξύ δέρματος και ιστού συγκεντρώνεται υγρό.
• Η νεκρή προνύμφη ξηραίνεται, μαυρίζει και τελικά σχηματίζει λέπι με το κεφάλι χαρακτηριστικά κυρτωμένο προς τα πάνω.

Αντιμετώπιση της αρρώστιας:

• Δεν υπάρχουν φάρμακα για τον περιορισμό της αρρώστιας.
• Το μελίσσι αντιμετωπίζει την αρρώστια μόνο του

Ο μελισσοκόμος βοηθά σημαντικά το μελίσσι στην προσπάθεια αυτοθεραπείας με την απομάκρυνση προσβλημένων κηρήθρων γόνου. Περιορίζει για κάποιο χρονικό διάστημα την ωοτοκία και την εκτροφή γόνου, τη μεταφορά μολυσμένου υλικού σε υγιή μελίσσια και την παραπλάνηση.

Πηγή http://www.melissokomia.com/

Φωτογραφίες: Ορεινή Μέλισσα